Artistiek proces over ‘Leven met water’.

Van 1 juli tot 1 oktober 2024 werk ik aan de verdieping van mijn kunstpraktijk in een residentie van het Watersnoodmuseum in Zeeland. Het thema is ‘leven met water’. Dit thema is toepasselijk op zowel de Zeeuwse eilanden als op Bonaire, waar klimaatverandering zorgt voor een dreiging door stijging van de zeespiegel. Lees hieronder meer over mijn artistieke onderzoeksproces tot nu toe!

Mijn onderzoek naar ‘leven met water’ startte al van te voren op Bonaire, waar ik begon met het interviewen van bewoners. Ik koos personen waarvan ik wist dat zij op een opmerkelijke manier leven met water en met de natuur. In Zeeland aangekomen, sprak ik online met wetenschapper en projectadviseur van WWF, Stacey Mac Donald. Ze praatte me bij over de frustratie onder vissers op Bonaire over de oneerlijke situatie dat hun bestaan onder druk staat vanwege klimaatverandering en dat hier weinig aandacht voor is. Ik ging ook in gesprek met Alie Weerman, lector GGZ en samenleving aan de Hogeschool Windesheim. Ze inspireerde me om in mijn onderzoek de diversiteit in beeld te brengen, waarop mensen leven met water. Dit in plaats van een waarheid of feit proberen te bewijzen, zoals bij klassiek onderzoek. Ik realiseerde me, door de gesprekken die ik voerde, dat er veel verschillende manieren bestaan, waarop mensen betekenis geven aan leven met water, in het licht van klimaatverandering. (tekst gaat verder onder de foto)

Naast de gesprekken met wetenschappers, zocht ik naar input in boeken. Zoals ‘Schokeffecten: filosoferen in tijden van klimaatverandering’ van Wouter Kusters, Hij schrijft over het omgaan met klimaatverandering als een ‘trauma uit de toekomst’. Ik vroeg mij af, ís klimaatverandering een trauma in de toekomst? Mijn gesprekken met mensen op Bonaire lieten ook zien dat klimaatverandering niet persé traumatisch hoeft te zijn.
Naomi Klein schrijft in ‘Dubbelganger’ over sluwe mensen die de leemte, die politiek-links laat liggen, proberen op te vullen met nepnieuws, complot theorieën en populisme. Door deze boeken te lezen raakte ik nog nieuwsgieriger naar hoe ‘gewone’ mensen dan betekenis geven aan leven met water in het licht van klimaatverandering.

Ik wilde in gesprek met Zeeuwen die dagelijks, net als Bonaireanen, op een eiland omringd worden door water. Ik koos ervoor om bezoekers van Stichting Hersteltalent te spreken. Dit zijn mensen die in hun eigen leven bekend zijn met ontwrichting en herstel. Tijdens de groepsgesprekken werd ik aangenaam verrast, door een grote eensgezindheid, gevoel van bezorgdheid, acceptatie en betrokkenheid. De eensgezindheid had als belangrijkste kernwaarde, dat iedereen het liefst en graag zo snel mogelijk, in balans met de natuur wil leven. Er werden alleen nog af en toe dilemma’s ervaren over het ‘hoe dan’?

Terwijl ik alles op een rijtje probeerde te zetten, luisterde ik naar een podcast van transitiedeskundige Jan Rotmans. Hij vertelt over de grote transities van nu, maar dat de grootste transitie nog moet komen en dat is ‘leven met de natuur’. Ik zag bij de mensen die ik had gesproken, een enorme drive om die transitie nu al te maken en voel mezelf daar ook mee verwant. De transitie naar leven met de natuur is juist iets wat ik ook wil, me puzzelt, en me fascineert. En vooral het ‘hoe dan’?

Ik merkte in de groepsgesprekken, dat het thema ‘leven met water’ raakt aan existentiële vragen, en vragen oproept over ongelijkheid in de wereld en klimaatrechtvaardigheid. Onderwerpen als woningnood, migratie, -ergernis over die grote jachten in Zierikzee-, de ongelijkheid tussen Europees Nederland en voormalige kolonie Bonaire en alle historische spanningen die tot op de dag van vandaag gevoeld, komen voorbij, als we praten over klimaatverandering.

Halverwege de residentieperiode neem ik even afstand van de plek in Zeeland, op een camping in de Ardennen, starend in een vuurkorf, vissend langs de rivier. We staan tussen mensen die bewust kiezen voor deze natuurcamping, zonder wifi en waar de natuur alles bepaalt. (tekst gaat door onder de foto)

Hier aan de rivier de Semois, schrijf ik deze blog. Ik bereid me voor op de laatste weken voor mijn presentatie en overdenk mijn artistieke proces. Ik denk aan het plezier van kiezen uit de overvloed aan materialen, waar we op Bonaire doorgaans niet makkelijk toegang tot hebben. En aan het proces van het vinden van mijn eigen artistieke stem. Na 25 jaar andere kunstenaars faciliteren en in opdracht concepten ontwikkelen in diezelfde kunstwereld, pak ik nu zelf het podium om mij als persoon uit te drukken. Een hele nieuwe rol en fijne ervaring, die me erg bevalt en ook nieuwe uitdagingen biedt.

Wat heb ik te vertellen over wezenlijke thema’s en hoe kan ik mijn verbeeldingskracht hiervoor inzetten? De veelheid van gedachten en gevoelens rondom het gekozen thema leven met water, is enorm, complex en veelomvattend. Het leek mij dan ook geen rechtdoen aan het onderwerp om slechts één facet te belichten. In mijn werk probeer ik daarom deze veelheid aan facetten aan te raken. En daarmee de diversiteit van manieren te tonen, waarop je betekenis kan geven aan ‘leven met water’ in het licht van klimaatverandering. Ik hoop de kijker te porren om zich af te vragen, hoe sta ik hierin, wat maakt het los bij mij, welke dilemma’s spelen er bij mij en te beseffen dat het niet alleen bij jou speelt, maar bij iedereen op deze planeet. Want het gaat niet om mij, maar om ons!